نوروز و آیین های آن – پیشینیـان و اکنون
شاه عباس جشن نوروزی بـه افتخار حاکم بخارا 1657
نوروز از دیرباز درون جغرافیـای ایرانی بـه عنوان جشن رسمـی برگزار مـی‌شود. آداب رسوم ایرانی به زبان انگلیسی اما امروزه نوروز را درون بیشتر کشورهای خاورمـیانـه، آداب رسوم ایرانی به زبان انگلیسی آسیـای مـیانـه، قفقاز، شبه قاره هند و بالکان و حتی فراتر از جغرافیـای کشورهای نوروزی درون آمریکا و اروپا و … جشن مـی‌گیرند.
جغرافیـای پهناور نوروز و همزمانی آن با برابری بهاری در نیمکرهٔ شمالی و و برابری پاییزی درون نیمکره جنوبی و پیشینـهٔ بسیـار کهن آن و تأکید این جشن بر نوع‌دوستی و مـهرورزی درون مـیان جهانیـان، باعث توجه سازمان ملل متحد و دیگر کشورها بـه نوروز شد. آداب رسوم ایرانی به زبان انگلیسی درون ۱۰ مـه سال ۲۰۱۰ مـیلادی، مجمع عمومـی سازمان ملل با گذراندن قطعنامـه‌ای نوروز را بـه خاطر بزرگداشت آن توسط بیش از ۳۰۰ مـیلیون تن درون بیش از ۱۱ کشور جهان بـه رسمـیت شناخت.
همچنین همایشی با نام جشن جهانی نوروز پدید آمده هست که درون آن سران کشورهایی کـه نوروز را جشن مـی‌گیرند گردهم مـی‌آیند و این بهار طبیعت را گرامـی مـی‌دارند.
در برخی جاها نیز با وجود رسمـی نبودن هر ساله شمار زیـادی از مردم مراسمات نوروز را برگزار مـی‌کنند. همانند سوریـه کـه جشن نوروز نزد کردهای ساکن سوریـه از اعتبار و احترام ویژه‌ای برخوردار است. این جشن امروزه یکی از جشن‌های بنیـادین آسیـا شناخته مـی‌شود. نوروز درون ۹ کشور معروف بـه حوزه فرهنگ نوروز یعنی ایران، افغانستان- تاجیکستان-جمـهوری آذربایجان- ازبکستان-، ترکمنستان- قزاقستان-، قزقیزستان- با همـین نام تعطیل رسمـی است.
برگزاری جشن های نوروزی یـا جشن برابری بهاری Equinox درون منطقه فلات و جغرافیـای ایران بسیـار کهن و قدیمـی هست و از سه هزار سال قبل که تا کنون بطور پیوسته و مستمر انجام شده هست حتی درون دوره اشغال ایران توسط اسکندر و همچنین درون دوره خلافت اسلامـی و بعد درون دوره تورکان این جشن برگزار مـی شده هست . درون دوره بابری یـا گورکانی هند نیز این جشن درون هند بطور باشکوهی درون دربار بخصوص درون دوره اکبر شاه و شاه جهان برگزار مـی شد. هنوز هم درون بعضی شـهرهای هند مانند لکنو جامو و کشمـیر نوروز بطور رسمـی برپا مـی شود. حتی نوروز و هولی یک ریشـه دارند ریشـه هر دو فصل نو هست هر دو با تفاوت اندکی درون ماه مارس برگزار مـی شوند نوروز جشنی هست برای صلح و دوستی و فراتر از قوم و مذهب و آیین خاص و جغرافیـای خاص هست به همـین دلیل امروزه نوروز درون سراسر جهان شناخته شده است.
تا قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی فقط همواره درون ایران و گاهی درون افغانستان روز نوروز تعطیل رسمـی بود .
در ایران درون دوره معاصر قاجار و پهلوی نوروز بزرگترین جشن ملی بود و 15 روز تمام ادارت و مدارس تعطیل مـی شد. امروزه درون کشورهای بسیـاری جشن نوروز برگزار مـی شود. نوروز جشن صلح و دوستی و انسانیت و دوستی انسان و طبیعت است.
با حمایت کشورهای حوزه نوروز درون سال 2009 نوروز درون فهرست مـیراث معنوی ثبت شد و در سال 2010 سازمان ملل روز نوروز را جشن فصل درون فرهنگ پارسیـان اعلام کرد این سازمان درون همـین راستا قبلا نیز 21 مارس بـه عنوان روز زمـین نام گذاری کرد.
در برخی از متن‌های کهن ایران از جمله شاهنامـه فردوسی و تاریخ طبری، جمشید شاه و در برخی دیگر از متن‌ها، کیومرث بـه عنوان پایـه‌گذار نوروز معرفی شده‌است.
ایرانیـان قدیم از دوران کهن با خورشید پیوند عمـیقی داشتند آنـها اعتدال بهاری Equinox را نوروز و اعتدال پاییزی را مـهرگان و بزرگترین روز سال را جشن تیرگان و طولانی ترین شب سال را یلدا و یـا چله مـی نامـیدند و جشن های باشکوهی برگزار مـی د. این جشن ها هنوز درون بین مردم رایج است.
****جشن های نوروزی دارای آیین ها و مناسبتهایی است
نوروز مجموعه ای از آیین ها و جشن ها و مناسبت ها است.جشن های سال نو و یـاجشن های نوروزی درون ایران برنامـه های متعددی دارد کـه ابتدا با چهارشنبه‌سوری شروع مـی شود. بعد از جشن چهارشنبه سوری آخرین پنجشنبه رفتن بـه مزار و آرامگاه تازه درگذشتگان است. سومـین برنامـه کـه بیشتر درون خراسان جنوبی رایج هست مراسم الفه است. این مراسم نیز درون آرامگاهها و قبرستان ها و یـا مساجد برگزار مـی شود و بیشتر به منظور تکریم و احترام بـه مردگان هست در این مراسم شیرینی و کیک های محلی(قطاب- نان شیری – گعک) بـه همراه سبزه درون سفره گذاشته مـی شود.
اولین برنامـه جشن های نوروزی چهارشنبه سوری است کـه یکی از جشن هایی است که درون تمام ایران اجرا مـی شود.
چارشنبه سوری*********************
در رابطه با پیشینـه پرپا آیینی بـه نام چهارشنبه سوری درون منابع کهن چیزی وجود ندارد وابوریحان بیرونی هم کـه به دقت از مراسم زرتشتیـان یـاد مـی‌کند جز سپندارمذگان و آتشی کـه پیش از نوروز برپا مـی‌شود یـادکردی از «چهارشنبه سوری» ندارد، همچنین «مرتضی راوندی» درکتاب «تاریخ تحولات اجتماعی ایران» بیـان مـی‌کند کـه «چهارشنبه سوری» بعد از کشته شدن حسین بن علی و توسط هواداران مختار برپا مـی‌شده است. همچنین نسبت چهارشنبه سوری بـه آداب و رسوم ایران باستان درون هاله ابهام قرار دارد چرا کـه اصولاً درون ایران باستان تقسیم‌بندی گاهشماری بـه هفته وجود نداشته هست و هر روز ماه نامـی داشته است. افزون بر همـه اینـها دکتر معین اقدام جهیدن از فراز آتش را از آداب و سنن زرتشتیـان نمـی‌داند، چرا کـه در دین و آیین زرتشتی آتش مقدس هست و جهیدن از فراز آن وهن آتش شمرده مـی‌شود. واقعیت این هست که مناسبتهای کولتوری یـا فرهنگی کـه جنبه سرگرمـی دارند نیـاز بـه دلیل عقلانی ندارند و مردم بـه آنـها گرایش دارند چه عقلانی باشد و چه نباشد.
آیین آتش‌افروزی پیش از نوروز بـه گونـه‌های دیگر درون نزد مردمان دیگر کشورها نیز پدیدار مـی‌شود، آریـاییـان قفقاز هنوز درون این شب هفت توده آتش مـی‌افروزند و از روی آن مـی‌جهند.[نیـازمند منبع] بنا بـه آیینی کهن درون سوئد، شبی را کـه «والبوری» خوانده مـی‌شود بـه عنوان آغاز بهار مـی‌شمارند و در آن آتشی بزرگ افروخته و پیرامون آن بـه جشن و شادی مـی‌پردازند. همچنین نمونـه دوردستی از آتش‌افروزی نوروزی را درون نزد مردم روستاهای جنوب کشور رومانی گزارش کرده‌اند.
آیین آتش‌افروزی که تا روزگار ما بر جای مانده و نام «چهارشنبه سوری» بر خود گرفته‌است. درون ایران باستان بخش‌بندی هفته بـه گونـه امروزی (شنبه که تا پنجشنبه و جمعه) نبوده و در گاهشماری ایرانیـان هر یک از ۳۰ روز ماه نامـی ویژه داشته‌است (امرداد، دی بآذر، آذر، …، سروش، رشن، فرودین، ورهرام،… ، شـهریور، سپندارمزد، خورداد و …). «هفته» ریشـه درون ادیـان سامـی دارد، کـه باور داشتند خداوند، جهان را درون ۶ روز آفرید و روز هفتم بـه استراحت پرداخت و آفرینش پایـان یـافت؛ و از همـین رو روز هفتم را بـه زبان یـهودی شنبد یـا شنبه نامـیده‌اند کـه به معنی فراغت و آسایش است. بخش‌بندی روزها بـه هفته از یـهود بـه عرب و از اعراب بـه ایرانیـان رسیده‌است. اعراب دربارهٔ هر یک از روزهای هفته باورهایی داشته‌اند؛ به منظور نمونـه اینکه چهارشنبهٔ هر هفته روز شومـی است.
منوچهری دامغانی هم اینگونـه بـه این باور اشاره مـی‌کند:
چهارشنبه کـه روز بلاست باده بخور بـه ساتکین مـی‌خور که تا به عافیت گذرد.
در استان خراسان و شـهر مشـهد و خراسان جنوبی مردم درون قدیم درون شب چهارشنبه سوری هیزم آتش مـی‌زنند. نام این هیزم‌ها عبارت هست از چرخه، خار و اسپند. اسپند دود و یـا (اسفند) بـه داخل آتش ریختن از آداب مردم خراسان درون تمام جشن‌ها و مناسبت‌ها است. درون داخل آتش اسپند نمک مـی‌ریزند کـه حالت ترقه و انفجار دارد.
1- رفتن شب قبل از عید هست همـه حتما مـی رفتند و لباس نو مـی پوسیدند. لباس نو و یـا لباس پاک و تمـیز جزو الزامات نوروز بوده است.
شاید داشتان معروف ملا و لباس نو او : آداب رسوم ایرانی به زبان انگلیسی آستين نو بخور پلو ، آستين نو بخور پلو . مربوط بـه یکی از همـین جشن های نوروزی باشد.
2- سنت دیگر پولو خوردن (چلو کباب و یـا چلو گوشت) است. در قدیم عامـه مردم نمـی توانسته اند غذاهای شاهانـه بخورند و پولو یکی از این غذا ها بوده است. لذا حداقل هر فردی سعی مـی کرده کـه سال نو غذای شاهانـه بخورد و لذا همـه پولو مـی پختند کـه در واقع چلو گوشت است. از این چلو گوشت به منظور روحانی و معلم محل و کدخا و دار و چوپان هم مـی اند. حجم زیـاد برنج به منظور مثلا چوپان باعث مـی شده کـه او پلو را خشک کند و به مرور از آن استفاده کند.
***سفره هفت سین*************************
بطور یقین نوروز از قدیم الایـام سفره نوروزی داشته است
این سفره کـه یک پرده سفید و یـا رنگی بوده هست را درون مـیهمان خانـه پهن مـی د و بر روی آن دو نوع اشیـا مـی گذاشتند
الف: اشیـایی کـه جنبه نمادی و سمبلیک و آیک داشتند مانند اسپند به منظور چشم زخم . سیب به منظور زیبایی و محبت – سکه به منظور ثروت – سماق و یـا سنجد و اناب بـه عنوان مظهر مقاومت درون برابر سختی ها و سبزی بـه عنوان نماد سر خوشی و سر زنده و شادمان بودن و تجدید حیـات. سپند یـا اسفند بـه عنوان رفع بلا و چشم زخم و دور ارواح خبیثه. سیر نشانـه دارو – گلاب نشانـه پاکی و زلالی – شمع یـا پیـه سوز نشانـه خورشید و درخشندگی- سرکه و یـا احتمالا و شیره درون دوران کهن نشانـه تحول و دگرگونی پذیری.
دوم اقلام خوردنی مانند:
شیرینی های پارسی ، گالک – کهک – قطاب – نون سرموکی – نون روغنی – انواع خشکبار مانند برگه هلو و زرد آلو- سمنو و ..
امروزه بـه سفره نوروزی سفره هفت سین مـی گویند.
و معمولا اقلامـی کـه با سین شروع مـی شود درون آن مـی گذارند.
مثلاً سیب را نماد زیبایی و تندرستی و عشق ، سنجد را نماد مقاومت درون مقابل سختی ها ، و سکه را رزق و روزی گفته‌اند. سفره نوروز از زمانـهای کهن بوده اما بـه این صورت بوده‌است کـه سفره‌ای را پهن مـی‌د و در بشقابهای سفالی و یـا فلزی، انواع آجیل‌های خشک‌شده مانند توت خشک، برگه خشک شده زردآلو و هلو و پختیک (پخته شده و خشک شده لبو) و عسل و سرشیر خشک شده، کلوچه، گعگ (کیک) قطاب و نان سرموکی و یـا نان خشکی تنوری و… مـی‌گذاشتند؛ تخم مرغ رنگ‌شده از اجزای اصلی این سفره‌ها بود. درون این سفره، بعضی چیزها فقط جنبه زیبایی و نمادین داشت مانند تخم مرغ و آیینـه؛ ولی سایر چیزها به منظور خوردن و پذیرایی مـیهمانان بوده هست و هر زمان کـه تمام مـی‌شده هست بلافاصله صاحبخانـه ظروف را دوباره به منظور مـیهمانان جدید پر مـی‌کرد.
اما اینکه هفت چیز با نام سین باشد، پدیده جدیدی هست و مستندات تاریخی ندارد. البته سفره نوروزی همواره دارای سمبل و نمادها بوده هست اما بـه نظر مـی‌رسد گذاشتن هفت جزء آغازشونده با حرف سین درون سفرهٔ نوروزی پدیده‌ای هست که روایتهای آن بیشتر از اواخر دوره قاجار رایج شده و پیشینـهٔ تاریخی ندارد و توسط رسانـه‌ها فراگیر شده‌است. یکی از ضروریـات عیدنوروز لباس نو و رفتن بوده است، مردان و زنان قبل از فرارسیدن نوروز بـه های زنانـه و یـا مردانـه مـی‌رفتند و شلوغ‌ترین روزهای گرمابه‌ها، همان چند روز سال نو بود. درون گرمابه های قدیمـی کـه معمولاً با چوب و هیزم درون (گرخانـه)Gor Khaneh یـا( آتش خانـه) آب داخل خزانـه را کـه بر روی دیگهای بزرگ قرار داشتند گرم مـی‌کرد، ی ها لازم بوده کـه یک ذخیرهٔ ویژه چوب و هیزم را به منظور روزهای نوروز ذخیره کنند.
- در قرون گذشته بسیـاری از خانواده‌ها سالی فقط یکبار مـی‌توانستند پلو بخورند و آن هم شب نوروز بود. شب نوروز، همـه مردم و یـا اکثرا پلو یـا چلو خورشت مـی‌خوردند.از این پلو نوروزی به منظور فقرا، سلمانی (آرایشگر) و ی (مسئول آتش ) و برای کدخدای و روحانی(معلم سنتی) محل پیشکش مـی‌بردند. و آنـها با حجم زیـادی از پلو روبرو بودند و ناچار بودند آنـها را خشک کرده و در آینده استفاده کنند.
پهن سفرهٔ نوروزی درون ایران آداب و رسوم خاصی دارد و روی سفره اجزای دیگری به‌ویژه آینـه، شمع، و آب نیز حضور دارند. از دیگر اجزای سفرهٔ امروزی مـی‌شود از ماهی و تخم مرغ رنگ‌شده یـاد کرد.
رفت و پوشیدن لباس نو بخشی از ضروریـات روز نوروز هست که افراد حتما با لباس نو بـه دیدار اقوام و دوستان مـی رفتند درون قدیم معمولا لباس قومـی و ملی هر منطقه ای درون ایران متفاوت بود. بخصوص هر قبیله و ایل ممکن بود نوع کلاهی کـه بر سر مـی گذاشتند متفاوت باشد و در نوروز لباس قومـی معمول بوده هست در بیشتر مناطق ایران یک شنل بشکل عبا مردها بر دوش مـی انداخته اند امروزه رئیس جمـهور افغانستان از این شنل به منظور اعیـاد رسمـی استفاده مـی کند. از دوره رضا شاه پوشش های متفاوت قومـی کـه بعضا نشانـه هایی از تفاخر همراه داشت برچیده شد و لباس سراسری ایران استاندارد کت و شلوار و کلاه فرنگی رسمـیت یـافت.
موضوع هفت سین و یـا هفت شین اگر چه عدد هفت مقدس بوده اما درون سفره نوروزی جای محکمـی نداشته هست و خیلی استاندارد سراسری درون ایران ندارد و اصولا نباید باور کهنی باشد. آسان‌تر سفرهٔ نوروزی را (منـهای «هفت»ش و «سین»ش) بـه سنت‌ها و باورهای ایرانی متصل کرد.
بنظر مـی رسد هفت شین بیشتر از هفت سین قدمت داشته باشد.
روز نوروز درون زمــان كيـــــــان
مـى نـهادنـــد مـــردم ايــــران
شـهد و شير و و شكـر ناب
شمع و شمشاد و شايه اندر خــان
امشاسپندان و نمادهایشان درون این سفره حضور دارند (شیر بـه نشانـهٔ وهومن، سپند و بیدمشک بـه نشانـهٔ سپندارمذ، ظرف آب و سمنو بـه نشانـهٔ آناهیتا، و …). مثلاً سمنو را کـه تقویت کنندهٔ قوای شمرده مـی‌شده تنـها بـه این دلیل نباید نشانـهٔ آناهیتا دانست، بلکه مـی‌توان بـه این نکات نیز توجه کرد کـه در مراسم آیینی تهیـهٔ سمنوی نوروزی، فقط زنان حتما حضور داشته باشند و مردان راهی بـه آن ندارند.
البته در آیین نوروزی ساسانیـان، عدد «هفت» اهمـیت داشته است. مثلاً درون ”کتاب المحاسن و الاضداد” (به عربی، منسوب بـه جاحظ)، آمده هست که ساسانیـان درون نوروز هفت دانـه را بر هفت ستون مـی‌کاشتند یـا نانی مـی‌پختند از هفت غلهٔ مختلف. اما اینکه «هفت سین» را پدیدهٔ پیوسته‌ای بازمانده از دوران پیش از اسلام دانستن، درون حالی کـه اشاره‌ای بـه آن درون دوران اسلامـی (چه درون مـیان فارس‌ها و مسلمانان و چه درون مـیان کردها و زرتشتیـان) که تا قرن بیستم مـیلادی باقی نیست، ادعایی هست که که تا کنون مدرک محکمـی بدست نیـامده است.
چهارشنبه‌سوری جشن ایرانی هست که درون شب آخرین چهارشنبهٔ سال (سه‌شنبه شب) برگزار مـی‌شود. و ریشـه درون ادیـان و سنتهای بسیـار کهن دارد کـه بنوعی پیوند با ادیـان هندو آرین دارد. مراسم چارشنبه سوری شباهت زیـادی بـه جشن دیوالی هندی ها در هندوستان دارد.
در شاهنامـهٔ فردوسی اشاره‌هایی درباره بزم چهارشنبه‌ای درون نزدیکی نوروز وجود دارد کـه نشان‌دهندهٔ کهن بودن این جشن است. مراسم سنّتی مربوط بـه این جشن ملّی، از دیرباز درون فرهنگ سنّتی مردمان ایران زنده نگاه داشته شده‌است.
واژهٔ «چهارشنبه‌سوری» از دو واژهٔ چهارشنبه — نام یکی از روزهای هفته — و سور بـه معنای جشن و آتش آفروزی ساخته شده هست طبق آیین باستان درون این رو آتش بزرگی بر افروخته مـی شود کـه تا صبح زود و برآمدن خورشید روشن نگه داشته مـی‌شود. کـه این آتش معمولاً درون بعد از ظهر زمانی کـه مردم آتش روشن مـی‌کنند و از روی آن مـی‌پرند آغاز مـی‌شود و در زمان پ مـی‌خوانند: «زردی من از تو، سرخی تو از من». این جمله نشانگر مراسمـی به منظور تطهیر و پاک‌سازی مذهبی هست که واژه «سوری» بـه معنی «سرخ» بـه آن اشاره دارد. واژه سوری ممکن هست با سور و سوریـا خدای خورشید درون آیین هندو آرین ارتباط داشته باشد. همانطور کـه ثریـا نیز از نظر زبان شناسی با سوریـا از یک ریشـه است.
تصور این هست که آتش تمام رنگ پریدیگی و زردی، بیماری و مشکلاتشان را بگیرد و بجای آن سرخی و گرمـی و نیرو بـه آنـها بدهد.
در دو جشن بزرگ نوروز و مـهرگان تظلم و دادخواهی و بارعام شاه و رسوم اهدای پیش کش‌ها بسیـار اهمـیت داشت و با تشریفات فراوان اجرا مـی‌شد.. درون نوروز رسمـی درون دربار جاری بود کـه اربابان نقش بندگان را برعهده مـی‌گرفتند و برعکس. خواجه نظام‌الملک طوسی وزیر مشـهور سلاطین سلجوقی نکتهٔ دیگری دربارهٔ جشن نوروز درون زمان ساسانیـان ضبط کرده‌است.
رسم ملکان عجم چنان بوداست کـه روز نوروز و مـهرگان پادشاه اجازهٔ دیدار عامـهٔ مردم را مـی‌داده‌است و هیچ را مانعی از دیدار با شاه نبوده‌است. هر قصهٔ خویش نوشته و شکایت خود را آماده مـی‌کرد و شاه نامـه‌ها و شکایـات مردم را یک بـه یک، بررسی مـی‌کرد. اگر از شاه شکایتی مـی‌شد، موبد موبدان را قاضی قرار داده و شاه از تخت بـه زیر آمدی و پیش موبد بـه دو زانو مـی‌نشست و مـی‌گفت «بدون محابا بین من و این مرد داوری کن. هیچ گناهی نیست، نزدیک ایزد تعالی، بزرگتر از گناه پادشاهان چون شاه بیدادگر باشد، لشکر همـه بیدادگر شوند و خدای عز و عجل را فراموش کنند و کفران نعمت آرند.» بعد موبد بـه داد مردم، رسیدگی کرده و داد بـه تمامـی بستاند و اگری بر ملک، دعوی باطل کرده بود، عقوبتی بزرگ بـه او مـی‌داد و مـی‌گفت «این سزای آن هست که بر شاه و مملکت وی عیب جوید.» درون نوروز هر کـه ضعیف تر بود، نزدیکتر بـه شاه بود وانی کـه قویتر بودند، حتما دورتر از شاه جای مـی‌گرفتند. از زمان اردشیر که تا زمان یزدگرد بزه گر (یکم)، این رسم بر جا بود. یزدگرد روشـهای پدران را بگردانید.
خواجه نظام‌الملک طوسی، یزدگرد یکم را بـه عنوان پادشاهی کـه این رسم را برانداخته، معرفی کرده‌است ولی درون واقع این رسم توسط یزدگرد دوم، لغو شده‌است
توجهی کـه نوروز درون دوران ساسانیـان از آن برخوردار بود، درون موسیقی نیز منعاست. درون مـیان نام آهنگ‌های زمان ساسانی کـه شاعران ایرانی دوران‌های متأخرتر منوچهری و نظامـی آنـها را ضبط کرده‌اند، نام‌های نوروز و ساز نوروز، نوروز بزرگ، نوروز قباد مـی‌آید
چارشنبه سوری و نوروز درون خارج از حوزه جغرافیـایی نوروز
ایرانیـان بیرون از ایران بـه ویژه درون اروپا و آمریکا و کانادا چند دهه هست که جشن‌های نوروزی را از جمله چهارشنبه سوری بصورت گروهی برگزار مـی‌کنند.
از دوره بوش روسای جمـهور آمریکا هر سال پیـام نوروزی به منظور ایرانیـان مـی‌فرستند. اوبا سال 1388 به منظور اولین بار پیـامـی مبنی بر تقاضای آشتی با ایران ایراد کرد. سال 92 وزیر خارجه آمریکا مـیزبان گروهی از ایرانیـان درون کاخ سفید بود و امسالدر روز چهارشنبه سوری ۱۳۹۳ به منظور اولین مـیشل اوباما درون مراسم سفره نوروزی کاخ سفید سخنرانی کرد.
و باراک اوباما درون پیـام خود گفت:
«با درود، نوروزتان مبارک و پیروز.
هفته پیش همسر من مـیشل کمک کرد که تا در اینجا نوروز را جشن بگیریم.
این جشن بزرگداشتی بود به منظور فرهنگهای گوناگون، غذا، موسیقی و دوستی جوامع مـهاجری کـه هر روزه خدمات فوق‌العاده‌ای درون ایـالات متحده ارائه مـی‌کنند.
مـیشل اوباما و اوباما تبریک نوروز بـه زبان فارسی
اگر درون خاطر داشته باشید سال گذشته این جان کری وزیر امور خارجه آمریکا بود کـه جشنی ویژه به منظور نوروز درون نظر گرفت و امسال اما این بانو مـیشل اوباما بود کـه پیش دستی کرد و مراسم نوروز را دو هفته ای قبل از آعاز سال برگزار کرد.
مـیهمانی نوروزی کاخ سفید بـه مـیزبانی مـیشل اوباما و با حضور گروهی از صاحبانب و کار، مدیران مدارس، مسئولان و هنرمندان برگزار شد. در این جشن کـه چهارشنبه ۱۱ مارس برگزار شد، خانم اوباما بـه زبان فارسی نوروز را تبریک گفت و در مورد سفره هفت سین کاخ سفید توضیح داد.
او گفت: “کاخ سفید خانـه تنوع و فرهنگ و سنت هایی هست که کشور ما را ساخته است. نوروز یکی از این سنت هاست.”بانوی اول آمریکا گفت: “بیش از سه هزار سال هست که خانواده ها و جوامع درون خاورمـیانـه، آسیـا و سایر نقاط جهان، از جمله درون آمریکا، نوروز را کـه نشانـه آغاز بهار هست جشن مـی گیرند.”
خانم اوباما نوروز را فرصتی به منظور اندیشیدن بـه آنچه درون سال گذشته اتفاق افتاده و برنامـه ریزی به منظور سالی پر از سلامتی و کامـیابی توصیف کرد.او گفت کـه کاخ سفید سفره هفت سین خود را چیده هست و درون آن از جمله سبزه (به نشانـه تولد دوباره و نو شدن طبیعت)، سیب (به نشانـه سلامت و زیبایی) و سماق (به نشانـه طلوع خورشید) گذاشته شده است.
کاخ سفید از مـیهمانان جشن با غذاهای سنتی پذیرایی کرد و گروه راه ابریشم هم برنامـه اجرا کرد. نکته جالب توجه این کـه خانم اوباما از هفت سین هم بـه زبان فارسی یـاد کرد و البته یکی دو بهم بـه سبک ایرانی‌ها زد! که تا نشان دهد کـه تنـها چند کلمـه فارسی نوروز مبارک درون ابتدای کار نبود کـه او از ایرانی‌ها آموخت.
ویدئوی سخنان خانم اوباما را مـی توانید درون این آدرس یوتیوب ببنید با این توضیح کـه تا یک روز قبل از تحویل سال نو نزدیک بـه 350 هزار نفر از این فیلم 5 دقیقه‌ای دیدن د.
برای هزاران سال، این زمانی بوده هست برای جمع شدن درون کنار خانواده و دوستان و به استقبال بهاری نو و سالی نو رفتن. هفته پیش همسر من مـیشل کمک کرد که تا در اینجا نوروز را جشن بگیریم. [این جشن] بزرگداشتی بود به منظور فرهنگهای گوناگون، غذا، موسیقی و دوستی جوامع مـهاجری کـه هر روزه خدمات فوق العاده ای درون ایـالات متحده ارائه مـی کنند.
مایلم از این فرصت استفاده کنم که تا بار دیگر مستقیما با مردم و رهبران ایران سخن بگویم.
از دریـای کاسپی که تا تبریز که تا شیراز که تا خلیج فارس کـه آماده این جشن مـی شوید که تا شکرگزاری کنید و به آینده نگاه کنید.
اوباما این پیـام نوروزی را با خواندن یک بیت از حافظ خاتمـه داد: “نوبهار هست در آن کوش کـه خوشدل باشی / کـه بسی گل بدمد باز و تو درون گل باشی”
باراک اوباما رئیس جمـهور آمریکا درون پیـام نوروزی خطاب بـه مردم و سران ایران، آنـها را بـه استفاده از “بهترین فرصت” درون دهه های اخیر به منظور بهبود روابط مـیان دو کشور فراخواند.خبرگزاری ها، اوباما درون این پیـام ضبط شده گفت کـه مذاکرات هسته ای مـیان ایران و گروه 1+5 پیشرفت هایی را ثبت کرد اما همچنان اختلاف نظرهایی وجود دارد.این پیـام بـه صورت فیلم ضبط شده بـه همراه ترجمـه زیرنویس فارسی منتشر شد.اوباما ادامـه داد: این لحظه دوباره درون آینده ای نزدیک باز نخواهد گشت. معتقدم دو کشور دارای فرصت تاریخی به منظور حل مسالمت امـیز مسئله هسته ای هستند فرصتی کـه نباید آن را از دست بدهیم. روزها و هفته های آینده درون موضوع هسته ای سرنوشت ساز خواهد بود.اوباما اضافه کرد: افرادی درون دو کشور ایران و امریکا و دیگر کشورها خواهان حل دیپلماتیک مسئله هسته ای نیستند.وی ادامـه داد: سران ایران گزینـه هایی را درون دست دارند. اینکه کشور خود را درون وضعیت فعلی و انزوا و تحریم ها نگه دارند یـا اینکه درون مسیر افزایش بازرگانی و سرمایـه گذاری با دیگر کشورهای جهان قرار دهند.اوباما خطاب بـه ایرانی ها گفت: پیـام من بـه شما ملت ایران این هست که ما حتما باهم با صدای بلند بر آینده ای کـه برای آن تلاش مـی کنیم پافشاری کنیم. امسال بهترین فرصت را درون دهه ها به منظور تلاش به منظور اینده ای متفاوت مـیان دو کشور داریم. دست یـابی بـه توافق هسته ای درون باز درها بـه سوی آینده ای بهتر به منظور شما کـه چیزهای زیـادی را بـه جهان ارائه کردید سهم خواهد داشت.
باراک اوباما رئیس جمـهوری آمریکا درون پیـامـی ویدئویی بـه مردم و رهبران ایران بـه مناسبت عید نوروز مـی‌گوید امسال “بهترین فرصت چند دهه اخیر” به منظور پیگیری آینده‌ای متفاوت مـیان دو کشور بـه وجود آمد.
به گفته رئیس جمـهوری آمریکا، مذاکرات اتمـی مـیان ایران و قدرت‌های جهانی پیشرفت‌هایی داشته اما همچنان اختلافاتی باقی مانده است.
آقای اوباما درون پیـام تبریک نوروز کـه در وبسایت کاخ سفید منتشر شده هست با اشاره بـه “فرصت” پیش آمده درون مذاکرات اتمـی با ایران تاکید کرد: “این فرصت شاید دوباره بـه زودی تکرار نشود. معتقدم کـه ملت‌های ما موقعیتی تاریخی به منظور حل مسالمت آمـیز این موضوع دارند، فرصتی کـه نباید از دست بدهیم.”
رئیس جمـهوری آمریکا درون این پیـام با اشاره بـه سفره هفت سین و نمادهای آن به منظور امـیدواری بـه سال جدید افزود: “پیـام من بـه شما، ملت ایران، این هست که ما حتما با همدیگر به منظور آینده ای کـه در پی آن هستیم پافشاری کنیم.”آقای اوباما خطاب بـه مردم و رهبران ایران گفت: “در حالی کـه دور سفره هفت سین جمع مـی شوید، از تهران که تا شیراز که تا تبریز، از سواحل دریـای خزر که تا کرانـه های خلیج فارس، به منظور برکت‌هایی کـه دارید شکرگزارید و به آینده مـی‌نگرید. امسال ما بهترین فرصت را درون چند دهه اخیر به منظور پیگیری آینده‌ای متفاوت به منظور کشورهای‌مان داریم.”
مـیشل اوباما همسر رئیس جمـهوری آمریکا هفته قبل درون کاخ سفید مـهمانی نوروز برگزار کردآقای اوباما این پیـام نوروزی را با خواندن یک بیت از حافظ خاتمـه داد: “نوبهار هست در آن کوش کـه خوشدل باشی / کـه بسی گل بدمد باز و تو درون گل باشی”
در سال‌های اخیر روسای جمـهوری آمریکا بـه مناسبت آغاز سال نو خورشیدی پیـامـی با محتوای شادباش نوروزی منتشر کرده‌اند و هفته قبل مـیشل اوباما همسر رئیس جمـهوری آمریکا درون کاخ سفید مـهمانی نوروز برگزار کرد.
بی بی سی هم گزارش داد: اوباما با اشاره بـه اینکه “یک توافق هسته‌ای مـی‌تواند درها را بـه آینده‌ای روشن‌تر باز کند” گفت سران ایران “در صورتی کـه بخواهند گام‌هایی معنی‌دار و قابل راستی‌آزمایی بردارند که تا به دنیـا تضمـین دهند کـه برنامـه اتمـی‌‌شان فقط با اه صلح آمـیز است” دو راه پیش رو دارند:
“اگر نتوانندبا توافقی منطقی موافقت کنند ایران را درون مسیر امروزی خود نگه خواهند داشت. راهی کـه ایران و ایرانیـان را از بخش بزرگی از دنیـا منزوی کرده است، دشواری‌های زیـادی به منظور خانواده‌های ایرانی بـه بار آورده است، و بسیـاری از جوانان ایرانی را از کار و فرصت‌هایی کـه شایستگی آنـها را دارند محروم کرده است.”
“از طرف دیگر، اگر سران ایران با توافقی منطقی موافقت کنند این موضوع مـی‌تواند بـه مسیری بهتر بیـانجامد: مسیر فرصت‌های بهتر به منظور مردم ایران، تجارت و رابطه بیشتر با جهان، سرمایـه‌گذاری‌های خارجی بیشتر و فرصت‌های شغلی از جمله به منظور جوانان ایرانی، تبادلات فرهنگی بیشتر و فرصت‌هایی به منظور سفر دانشجویـان ایرانی بـه دیگر کشورها، همکاری‌های بیشتر درون زمـینـه‌هایی مانند علوم و فن‌آوری و نوآوری.”
اوباما این پیـام نوروزی را با خواندن یک بیت از حافظ خاتمـه داد: “نوبهار هست در آن کوش کـه خوشدل باشی / کـه بسی گل بدمد باز و تو درون گل باشی”
حسادت عرب ها بـه پیـام نوروزی اوباما و جان کری
و یـاد آوری نام بین المللی و رسمـی خلیج فارس کـه در آمریکا پرشن و یـا پرژن گلف هست. هر دو از این نام درون پیـام خود یـاد د. اما القدس العربی نوشت اقدام جان کری وزیر خارجه آمریکا درون به کار بردن عبارت خلیج فارس ممکن هست به ایرانی بودن دامادش ربط داشته باشد. روزنامـه القدس العربی چاپ لندن با اشاره بـه تبریک جان کری وزیر خارجه آمریکا بـه مناسبت عید نوروز درون صفحه توئیتر خود و کاربرد خلیج فارس درون آن نوشت روزنامـه های عربی این موضوع را بسیـار پوشش داده اند و درباره ارتباط آن با داماد ایرانی جان کری مطالب زیـادی نوشته اند. جان کری درون بخشی از تبریک نوروزی خود گفته است: واقعا به منظور من افتخار هست که بعد از رییس جمـهور آمریکا، نوروزی پر از سلامت و شادی به منظور همـه افرادی کـه این عید را درون سراسر جهان، درون آسیـا و قفقاز، درون منطقه خلیج فارس و افرادی کـه در آمریکا جشن مـی گیرند آرزو کنم . بـه نوشته روزنامـه کاربران پایگاههای اجتماعی این اظهارات را نشان تمایل و تعهد جان کری بـه ایران دانسته و آنرا بـه ایرانی بودن دامادش ربط داده اند. پایگاههای اجتماعی بـه همـین علت تصاویر فراوانی از جان کری و همسر ایرانی اش منتشر کرده و نوشته اند: آقایـان! این و داماد ایرانی جان کری است. آیـا پیـام را دریـافت کرده اید؟ برخی نیز اقدام جان کری را درون به کار بردن عبارت خلیج فارس تحریک آمـیز دانسته اند.
ادعای روزنامـه عربی درون باره جان کری درون شرایطی مطرح شده هست که باراک اوباما رئیس‌جمـهور آمریکا نیز درون پیـام نوروزی خود از خلیج فارس نام برد.
نوروز درون هندوستان
بر اساس کتاب نقش پارسی بر احجار هنددر هندوستان درون دوره گورکانیـان مراسم نوروز درون دربار برگزار مـی شده هست اگرچه درون دو قرن اخیر نوروز رسمـیت ندارد اما درون شـهر لکنو برگزاری نوروز همواره برگزار شده هست در شـهر لکنو روز نوروز مراسم مـهمـی به منظور شیعیـان هست آنـها درون روز نوروز جشن برگزار مـی کنند اساس این مراسم را درون این موضوع مـی دانند کـه حضرت علی درون روز نوروز بـه امامت رسیده هست منبع این حدیث بـه منابع اهل سنت برمـی گردد کـه نوشته اند علی رض روز نیروز بـه امامت رسید.
قبلا درون شـهر لکنو نوروز را با شکوه و همراه با جشن بـه سبک جشن هولی برگزار مـی د اما اکنون تحت تاثیر روحانیون اعمال شادی آفرین و رنگ پاشی انجام نمـی شود. و بیشتر درون بین شیعیـان این جشن باقی مانده است
بر سقف تالار آشوکای کاخ راشتراپاتی ریـاست جمـهوری هند (بزرگترین مجموعه کاخ های جهان ساخته دوره استعمار) دو شعر درون مورد نوروز نقاشی شده کـه با جملات زیر شروع مـی شود.
*صحرا رخ خود ز ابر نوروز بشست – این دهر شکسته دل بـه نو گشت درست.
*همـیشـه که تا که ز تأثیر ابر نوروزی. چمن شود ز ریـاحین چو جنّت المأوی
در سراسر هند یک جشن ملی بسیـار مـهم برگزار مـی شود کـه به آن هولی مـی گویند این جشن بسیـار شباهت بـه نوروز دارد فلسفه این جشن تازه شدن فصل هست و زمان آن اولین کامل شدن قرص ماه درون پایـان فصل سرما هست معمولا این روز بین 25 اسفند که تا 5 فروردین برگزار مـی شود.
شرح نوروز در سفرنامـه ها **********
پیش از صفویـان از جهانگردانی کـه سفرنامـه بـه یـادگار گذاشته باشند، بجز مارکوپولو (Marcopolo) سیـاح معروف اهل ونیز ایتالیـا و روی گونزالس کلاویخو،(Ruy Gonzáles de Clavijo) سفیر و جهانگرد شـهیر اسپانیـایی و چند بازرگان و تاجر دیگر اهل ونیز،ی دیگر قابل شناسایی نیست یـا دست کم از آنـها اثری بـه جا نمانده است.
انگلبرت کمپفر (Engelbert Kaempfer)، پزشک و طبیعی‌دان اهل آلمان کـه در دوره شاه سلیمان صفوی بـه ایران سفر کرد، از دیگر سیـاحانی هست که درون سفرنامـه خود بـه نوروز و آداب و رسوم ویژه آن مـی‌پردزاد. وی درون بخشی از سفرنامـه خود درباره نوروز مـی‌نویسد: «ﻧﻮﺭﻭﺯ ﺍﺯ ﺁﺩﺍﺏ ﻭ ﺭﺳﻮﻡ ﺍیرانیـان قدیم ﺑﻪجای ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﻨﻮﺯ ﻫﻢ بزرگترین ﻭ ﺩﺭﺧﺸــﺎﻥﺗﺮین ﺟﺸﻦ ایرانیـان ﺑﻪﺷﻤﺎﺭ مـیﺭﻭﺩ. ﻫﻤﻪ ﺩﺭ ﺍین ﺭﻭﺯ ﺟﺎﻣﻪ ﻧﻮ مـیﭘﻮﺷــﻨﺪ. ﺩﻭﺳــﺘﺎﻥ ﻭ ﺁﺷﻨﺎیـان ﺑﻪ دیدن یکدیگر مـیﺭﻭﻧﺪ، مـهمانیﻫﺎ ﺑﺮﭘﺎ مـیﺷــﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺗﻔﺮیح مـیﭘﺮﺩﺍﺯﻧﺪ. ﺗﺎﺯﻩ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺩﻭ ﻫﻔﺘﻪ ﻭ ﺩﺭ بعضی ﻣﻮﺍﺭﺩ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺳــﻪ ﻫﻔﺘﻪ ﺟﺸــﻦﻫﺎ ﻭ ﻣﻬﻤﺎنیﻫﺎ ﺑﻪ ﭘﺎیـان مـیﺭﺳﺪ»
کمپفر ادامـه مـی‌دهد: «ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻧﻮﺭﻭﺯ چنین ﺍﺳﺖ کـه ﺩﺭ مـیداﻥﻫﺎی ﻋﻤﻮمـی ﺑﺎ ﻧﻘﺎﺭﻩ، ﺷــیپور ﻭ ﺳﻨﺞ ﺍﺯ نیمـه ﺷــﺐ ﺗﺎ ﻇﻬﺮ ﻧﻮﺍﺯﻧﺪگی مـی کنند. ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣــﺮﺩﻡ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺤﻞ کار ﺧــﻮﺩ ﺭﺍ ترک مـیﮔﻮیند ﻭ ﻫﻤﻪ ﺑﺎ هیـاهو ﻭ ﺧﻮﺷــﺤﺎلی ﺑﻪ ﻣﺴـﺎﺟﺪ، مـیدانﻫﺎ ﻭ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥﻫﺎی ﻋﻤﻮمـی روی مـیﺁﻭﺭﻧــﺪ. ﻫﻤﻪ ﺑــﻪ ﻫﻢ تبریک مـی گویند، ﻫﻤــﻪﺟﺎ ﭘﺮ ﺍﺯ ﺷــﺎﺩی ﻭ ﺳــﺮ ﺯﻧﺪگی ﺍﺳــﺖ.
ﺑــﺎﺯی مـی کنند، ﺳــﺮ ﺑﻪ ﺳــﺮ ﻫﻢ مـیﮔﺬﺍﺭﻧﺪ و با همدیگر ﺻﺤﺒﺖ مـی کنند. ﺷــﻌﺮﺍ ﻭ ﻫﻨﺮپیشگان ﻋﺮﺽ ﻫﻨﺮ مـی کنند، ﺩﺭ ﺟﻠﺴﺎﺕ ﻭ ﺩﺳﺘﻪﻫﺎی ﻣﺬهبی ﺷﺮکت مـی جویند ﺗﺎ این کـه ﺭﻭﺯ ﺑﻪ ﭘﺎیـان مـیﺭﺳﺪ ﻭ ﺁﻥﮔﺎﻩ ﺑﺎﺯ ﻫﺮ ﺩﺭ ﭼﻬﺎﺭ دیورای ﺧﻮﺩ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺟﺸــﻦ ﻭ ﺷــﺎدی ﺭﺍ مـی گیرﺩ ﻭ بخشی ﺍﺯ ﺷﺐ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﺎﺩی ﻭ ﺧﻮشی ﺩﺭ ﺟﻤﻊ ﺧﻮیشان ﺧﻮﺩ مـیﮔﺬﺭﺍﻧﺪ».
خانم کارلا سرنا(Carla Serena)، جهانگرد معروف ایتالیـایی نیز نوروز و آیین های باشکوه آن را کـه در دوران ناصرالدین شاه و روزهای حضورش درون تهران بـه چشم دیده، بـه زیبایی توصیف کرده است. خانم سرنا گفته است: «وقتی کـه من درون تهران بودم، بـه مناسبت فرا رسیدن نوروز، طبق آداب و روسم کشور، درون قصر شاه مقدمات برگزاری «سلام» فراهم مـی شد.
مراسم جشن و عید درون مشرق زمـین بعد از غروب آفتاب آغاز مـی شود، درون آن سال کـه من درون تهران بودم، شب نوروز تعداد زیـادی از درباریـان صاحب نام، به منظور عرض شادباش بـه قصر شاه رفته بودند ولی بـه آنان خبر داده شده بود کـه فردای آن روز مراسم سلام برگزار نخواهد شد.
کاشف بـه عمل آمد چون درون دربار ایران بـه انجام هیچ کاری بدون م با منجمان اقدام نمـی کنند، شاه درون این مورد نیز خواسته یـا ناخواسته نظر «منجم باشی» را خواسته بود و او بـه علت نزدیکی ستاره ها (قران کواکب) روز دوم نوروز را به منظور برگزاری مراسم سلام مناسب تشخیص داده بود. مردم تهران از این کـه سلام نوروزی بـه یک روز بعد افتاده بود، شگفت زده شدند، ولی بـه زودی شگفتی آنـها بـه خوشحالی گرایید، زیرا آنـها باران سیل آسایی را کـه در اولین روز سال درون تهران با گرفته بود، بـه چشم دیدند. درون نوروز آن سال (1295 ه.ق، 22 مارس 1878 م) بـه عنوان اولین روز سال و آغاز بهار، روز دوم فروردین اعلان شد. بـه همان اندازه کـه در روز پیش آسمان عبوس و گرفته و ابری و گریـان بود، روز دوم فروردین هوا آفتابی و دل انگیز شد و با طراوت بهاری دو چندان شادی فرا رسیدن نوروز، مردم را درون تهران غرق درون شادی و سرور کرد.»
مراسم با شکوه «سلام نوروزی» درون حضور ناصرالدین شاه برگزار شد. مادام کارلاسرنا درون باره این مراسم گفته است: «آن روز من به منظور شرکت درون مراسم سلام و حضور درون جایگاه کـه وزیر امور خارجه به منظور هیـات های نمایندگان خارجی و اروپاییـان مقیم تهران درون نظر گرفته بودند، دعوت شده بودم. این جایگاه، درون حیـاط درونی قصر درون سمت چپ تالار واقع شده بود و برای تماشای همـه حاضران و تمام جزئیـات مراسم و تشریفات سلام، جای بسیـار مناسبی بود. درون خیـابانی کـه به قصر منتهی مـی شد، آنچنان انبوه جمعیت همـه جا را پر کرده بود کـه خیلی با زحمت توانستم جایی به منظور عبور باز کنم.همـه زیباترین لباس های خود و در واقع «رخت نو» خود را پوشیده بودند، چون مردم باور دارند کـه در نوروز پوشیدن لباس نو خوشبختی مـی آورد. تعداد زیـادی از جمعیت کلاه هایی بر سر گذاشته بودند کـه برای این مراسم خریداری شده بود. من عبور نمایندگان خارجی را کـه همگی با لباس های بـه تمام رسمـی و شکوه و شوکت خاصی به منظور شرکت درون «سلام نوروز» مـی رفتند، بـه چشم دیدم. وزیران مختار کشورهای خارج درون دربار ایران معمولاً پیش از آن کـه شاه بـه تالار بیـاید، درون «عمارت خورشید» حضور مـی یـابند.»
«این نمایندگان از جانب دولت های متبوع شان توسط مترجمان خویش، بـه شاه سال نو را تبریک مـی گویند و شاه هم بـه همان ترتیب و از طریق همان مترجمان جواب لازم را مـی دهد. نظامـیان درون صف های مرتب و با آهنگ دسته موزیک درون ردیف های اول، از خیـابان ها مـی گذشتند. درون مـیدان «توپخانـه» توپچی ها، مـیان گلوله های طلایی و نقره ای رنگ توپ، کـه آنـها را بـه صورت هرم درون آورده بودند و زیر آفتاب مـی درخشیدند و دستگاه های توپ کـه آنـها را هم خوب جلاداده بودند، ایستاده و آماده شلیک بودند.
مقامات بلندپایـه کشوری و افسران ارتش، روسای ادارات مختلف ، طبقات روحانی، وقایع نگار، ملک الشعرای دربار و جمعیتی از قشرهای دیگر کـه همـه به منظور عرض شادباش بـه شاه و مالک الرقاب خویش راهی قصر بودند، سر که تا سر خیـابان ها را پر کرده بودند. فراشان با سینی های پر از «شیرینی» روی سر کـه روی آنـها روپوش زربفتی نیز انداخته بودند بـه هر سو درون رفت و آمد بودند. عده زیـادی زن با «چادرهای نو و زردوزی شده» از کنار من مـی گذشتند. جلای کفش های ساغری سرخ، زرد، آبی و سبزرنگ آنان از دور داد مـی زد کـه برای اولین بار هست آنـها را مـی پوشند.کودکان با موهای حنایی رنگ و دست و ناخن های حنازده خود را به منظور عید آراسته بودند. درون وسط پیـاده روها، تعدادی سوار بـه همراه فراش و جلودار بـه عیددیدنی بزرگ ترهای خانواده و قوم و خویش های خود مـی رفتند، چون درون ایران نیز مانند اروپا عادت دید و بازدید سال نو سخت مرسوم است. این موکب سواران درون راه گاهی با کالسکه های اعیـان و اشراف ایرانی و گاهی با دَم و دستگاه مجلل سفیران بیگانـه تلاقی مـی د.»
سفرنامـه جملی کارری، (Gemelli Careri) نیز متضمن یـادداشت‌هایی درون زمـینـه‌ی مشاهدات و مطالعات این جهانگرد ایتالیـایی درون شـهرهای جلفا، تبریز، قم، اصفهان، شیراز، بندرلنگه و روستاها و دهکده‌های ضمن راه است. این سفرنامـه، از مدارک جالب و ارزشمندی هست که وضع عمومـی جامعه ایران درون اواخر دوران صفویـه را تشریح کرده است. و از آن جهت مفید و قابل بررسی هست که با ظرافت تمام، مشاهدات خود را از شـهرهای ایران و مردم و آداب و رسوم آنان بیـان کرده است. درون این سفرنامـه آورده شده است:
«آغاز سال شمسی ایرانیـان، نوروز یـا نخستین روز بهار هست که مدت شب و روز درون آن با هم مساوی مـی‌گردد. درون عید نوروز بزرگان به منظور عرض تبریک بـه حضور شاه مـی‌رسند و نسبت بـه وسع و امکان خود سکه‌های زرین و هدایـایی تقدیم مـی‌کنند. حتی خان‌هایی کـه به علت دوری راه نتوانند بـه حضور شاه برسند، بـه وسیله چند تن از غلامان و کنیزان خود، کـه لباس فاخر بر تن مـی‌کنند، هدیـه نوروزی خود را بـه محضر شاه مـی‌فرستند.ایرانیـان درون این روز لباس نو مـی‌پوشند. حتی اگری پول هم نداشته باشد، مبلغی از دیگران قرض مـی‌کند و برای خود و بستگان و خانواده‌اش لباس تهیـه مـی‌کند. زیرا معتقدندی کـه سال نو را با لباس کهنـه آغاز کند، از خوشی‌های تازه سال جدید بی‌بهره خواهد ماند. از دیگر مراسم عید نوروز، یکی هم آماده انواع غذاهای لذیذ درون خانـه‌ها و پذیرایی گرم از دوستان و آشنایـان است.»
نوروز، جشن کهن ایرانی همراه با آیین‌ها و مراسم غنی و پربارش همواره مورد توجه جهانگردان و سفرنامـه‌نویسان کـه به این سرزمـین سفر کرده‌اند، قرار گرفته هست و آن‌ها را واداشته که تا در آثار خود مطالبی را درون وصف این جشن دیرینـه بیـان کنند. سفرنامـه‌ها به‌عنوان یکی از منابع مـهم شناخت ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی جوامع همواره مورد توجه پژوهشگران بوده است. این منابع علاوه بر بیـان اوضاع سیـاسی، اقتصادی و اجتماعی جوامع، دارای اطلاعات فراوان و ارزنده‌ای نیز درباره آداب و رسوم، آیین‌ها و خلقیـات و روحیـات مردم‌اند. از زمان صفویـه که تا پایـان دوره قاجار، جهانگردان و مبلغان مسیحی بسیـاری بـه ایران آمدند کـه از آنان سفرنامـه‌هایی نیز بـه یـادگار مانده است. سفرنامـه‌هایی کـه دربردارنده اطلاعات ارزشمندی درباره فرهنگ و آداب و رسوم مردم ایران درون طول این اعصار است. نوروز، یکی از موضوعاتی هست که جهانگردان اروپایی کـه در طول تاریخ بـه ایران سفر کرده‌اند، همواره بـه آن توجه کرده و مطالبی را درون وصف آن بـه رشته تحریر درآورده‌اند. درون برنامـه گذشته بـه چند سفرنامـه سری زدیدم و آداب و رسوم نوروز را از نگاه برخی از این جهانگردان اروپایی بـه تصویر کشیدیم و اینک سفرنامـه های دیگری را با هم ورق مـی زنیم.
پیتر دلاواله (Pietro Della Valle)، جهانگرد ایتالیـایی درون دوران شاه عباس صفوی بـه ایران سفر کرد. وی سفرنامـه باارزشی درباره ایران، ترکیـه و هند از خود برجای گذاشت کـه دربردارنده اطلاعاتی از آداب و رسوم و اوضاع اجتماعی، سیـاسی و اقتصادی این جوامع است.
وی درون بخشی از سفرنامـه خود بـه نوروز نیز اشاره کرده و نوشته هست که «ایرانیـان آغاز بهار را کـه ابتدای سال شمسی است، نوروز مـی‌گویند و فرارسیدن آن را جشن مـی‌گیرند. این جشن عبارت هست از عیدی زیردستان بـه بزرگترها (به این مناسبت شاه نـه تنـها از تمام وزرا، بلکه از سراسر مملکت هدایـایی دریـافت مـی‌کند) و پوشیدن لباس نو و خوردن و نوشیدن و گردش درون خارج از شـهر. معمولاً هراز نوروز بـه بعد به منظور خود روزی را انتخاب مـی‌کند و طی آن بـه گردش و تفریح مـی‌پردازد»
رابرت استودارت(Robert Stodart)، کـه در زمان شاه عباس اول صفوی بـه ایران آمد، اشاره کوتاهی نیز بـه نوروز دارد و دراین‌باره مـی‌نویسد: «امروز یکی از جشن‌های بزرگ ایرانیـان هست و به منظور آن اهمـیت خاص قایلند. از این لحاظ بهترین لباس‌های خود را مـی‌پوشند و به‌دیدن یکدیگر مـی‌روند و تحف و هدایـا مـی‌برند کـه پیشکش مـی‌نامند و هرقدر هم کم‌بها باشد با امتنان مـی‌پذیرند.»
ژان شاردن (John Chardin) جهانگرد، بازرگان، ایران شناس، و محقق فرانسوی کـه در دوران صفویـه مدتی درون ایران زندگی کرده هست شرح کامل مشاهدات خود را درون هشت مجلد منتشر کرده است.
سفرنامـه شاردن درون مـیان سفرنامـه هایی کـه سایر جهانگردان و سیّاحان درون باره ایران فراهم آورده اند، جایگاه ممتاز و ویژه ای دارد و به منزله دایره المعارفی کامل ایران شناسی هست که توانست درون کوتاهترین مدت ایران و ایرانی را بـه اروپائیـان و جهانیـان بشناساند. درون سفرنامـه شاردن درباره نوروز آمده هست که: «در ایران همـیشـه درون موقع ورود آفتاب بـه برج حمل خواه شب باشد و خواه روز، سال جدید اعلام مـی شود. ایرانیـان درون این ایـام یک جشن ملی بـه نام نوروز دارند کـه آن را بـه طرز بسیـار باشکوهی برگزار مـی کنند. فی المثل سه روز تمام طول مـی کشد و در بعضی مقامات، مانند دربار، که تا هشت روز ادامـه دارد.
در اصفهان درون همـه روزهای عید، درون مقابل درون کاخ شاهنشاه، مراسم سرور با و طرب، آتش بازی و صحنـه های کمدی، بـه مانند هفته بازار برگزار مـی گردد و هر فردی هشت روز عید را با شادی بی پایـان بسر مـی برد. درون ایـام نوروز، درون تمام هشت روز، گردش و تفریح درون خارج شـهر بـه طرز بی سابقه ای جریـان دارد. هری هدایـا و تحفه های فراهم مـی کند، و روز عید به منظور یکدیگر تخم مرغ های منقش ارسال مـی دارند. روایت مـی کنند کـه ایرانیـان درون تمام ادوار (تاریخ خود) درون ایـام نوروز بـه یکدیگر تخم مرغی هدیـه مـی داده اند، چون تخم مرغ نشان پیدایش حیـات و آغاز تکوین موجودات است.
بزرگان کشور بعد از تحویل بـه برج حمل، به منظور تهنیت عید نوروز بـه حضور شاهنشاه مـی روند، هر یک هدیـه ای از گوهر های گرانبها و جواهرات قیمتی منسوجات و عطریـات عالی و و نوادر دیگر، اسب و نقدینـه و غیره بر حسب مقام و مقدور خویش بـه حضور ملوکانـه تقدیم مـی دارند. این رسم مسلم مشرق زمـین هست که کوچکان بـه بزرگان مـی بخشند و دارایـان بـه ناداران مـی دهند و از دهقان که تا سلطان این سلسله مراتب، درون داد و دهش مراعات مـی گردد.
اشخاص مومن و متدیّن درون صورت امکان تمام ساعات نخستین روز عید سال جدید را با دعا و عبادت درون منزل خویش مـی گذرانند. این گروه درون طلیعه صبحدم شستشو و مـی کنند و آنگاه پوشاک بسیـار تمـیزی مـی پوشند، نماز عادی و فوق العاده روز را مـی خوانند و به قرائت قرآن و کتب نفیس خویش مشغول مـی گردند و با زهد و عبادت آرزومندند کـه سال نو را بـه خوشی و خرمـی بسر برند.»
فرد ریچاردز(Frederick Richards)، عضو انجمن سلطنتی نقاشان و حکاکان انگلستان، درون نخستین سال‌های حکومت بعد از قاجار، بـه ایران سفر کرده است. ریچاردز نوروز را درون اصفهان گذرانده و شرح توصیفات خود را اینگونـه آورده است: « جشن نوروزی دو هفته بـه طول مـی‌انجامد. درون طی این مدت، دید و بازدیدهای خانوادگی انجام مـی‌گیرد و شیرینی و نقل درون خانـه‌های ایرانیـان فراوان است. ایرانیـان بـه این سنت قدیمـی اعتقاد دارند کـه «هردر بامداد نوروز، قبل از سخن گفتن، دهان خود را شیرین کند و بدن خود را بـه روغن بیـالاید، درون آن سال اتفاقات ناگوار برایش پیش نخواهد آمد.» سیزده نوروز مردم بـه فضای سبز مـی روند
تصویر جشن خانوادگی و چوب بازی
تقریباً همـه مردم بـه مـی‌روند و جامـه نو درون بر مـی‌کنند. هنگامـی کـه مراسم بامداد نوروز پایـان مـی‌یـابد، آن عده از مردم اصفهان کـه مـی‌توانند، با شتاب بـه سوی زاینده‌رود مـی‌روند که تا بعدازظهر و عصر را درون کنار رود بگذرانند. درون این روز بـه خصوص، پل خواجو محبوبیت بیشتری دارد و عده‌ی زیـادی بـه آنجا مـی‌روند.»
«یـاکوب ادوارد پولاک» (Jakob Eduard Polak)، پزشک اتریشی دربار ناصرالدین شاه بود کـه به دعوت امـیرکبیر به منظور تدریس درون دارالفنون بـه ایران آمد. درون سفرنامـه او درباره نوروز آمده هست که: « جشن سال نو درون زندگی عمومـی و خصوصی ایرانیـان امری بسیـار مـهم است. از دو سه ماه پیش از عید تهیـه مقدمات آن شروع مـی‌شود. مقادیر معتنابهی شیرینی درون شـهرهای اصفهان و یزد ساخته مـی‌شود کـه آن را با کاروانها بـه سراسر مملکت مـی‌فرستند. مصرف شیرینی از حدود تصور و خیـال آدمـی هم فراتر مـیرود. اصولا ایرانی‌ها درون هر سن و سالی کـه باشند بـه شیرینی سخت علاقمندند؛ اما درون نوروز حتی فقیرترین افراد نیز حتما انباری از شیرینی داشته باشند و همچنین به منظور دوستان و خویشاوندانشان از آن بفرستند. درون هیچ خانـهای نیست کـه کلوچه، دیده نشود؛ بعد از کلوچه نبات، بسیـاری از مـیوههای شکر سود مثل نُقل و همـه جا محبوبیت عمومـی دارد. فقیرترین طبقات مردم بهجای قند و شکر به منظور تهیـه شیرینی از شیره استفاده مـی‌کنند. اما هر مزهای این شیرینی ها داشته باشند چندان مـهم نیست، مـهم این هست که سال را با شیرینی آغاز کنند.
غیر از شیرینیها، حتما از مـیوههایی کـه آن‌ها را با تردستی که تا نوروز تر و تازه نگه مـی‌دارند یـاد کرد. مثلا خربزه اصفهان و قم، انگور، انار ساوه، گلابی نطنز، سیب دماوند را درون بارهای بسیـار بزرگ صادر مـی‌کنند. برحسب یک رسم قدیمـی درون بشقابی، جو، گندم، عدس و شاهی سبز مـی‌کنند، بهطوریکه چمن کوچکی بهوجود مـی‌آید و آن را مطابق با همان رسم درون روز سیزده یعنی آخرین روز عید بـه کوچه مـیاندازند. هراز دستش برآید و بهخصوص هر زنی درون نوروز لباس نو بـه تن مـی‌کند. بـه همـین دلیل کار تهیـه و فروش پارچه درون این ایـام بـه حداکثر قوت خود مـی‌رسد و بعضی از روسای خانواده‌های پرجمعیت حتما همـه امکانات خود را تجهیز کنند و حتی وامدار هم بشوند که تا این احتیـاج غیرقابل اجتناب خانواده خود را تامـین کنند.
شاه از اطراف و اکناف کشور پیشکش دریـافت مـی‌کند کـه پارچههایی هست از شال، ابریشم، پشم و کرک. درون عوض وی بـه تمام اهل حرم بـه علاوه خدمـه بیحد و حصر خود و همچنین بـه کلیـه حکام و دولتمردان حتما خلعت ببخشد… درون مورد حکام ولایـات حتما گفت کـه دریـافت این خلعت شاهانـه بـه معنی انتصاب و تایید مقام آنهاست چه هرگاه خلعتی دریـافت نکنند بـه معنای آن هست که قریباً از شغل خود عزل مـیشوند، زیرا درون هر نوروز یـا حتما مقام و منصب حاکم تایید شود یـا جانشینی به منظور او بفرستند… همانطور کـه شاه نسبت بـه همـه مملکت عمل مـی‌کند هر دیگر نیز درون شعاع محدود خود حتما به نوکران و ابوابجمعی خود عیدی بدهد کـه اغلب عبارت هست از لباس و قواره پارچه. تابستانی.
چند روزی پیش از عید بـه پاکیزه خانـه‌ها و “فرشتکانی” مـیپرذازند. تکاندن فرش فقط یک بار درون سال انجام مـی‌گیرد، چه درون طول سال گرد و غبار گردآمده روزانـه از طرف خدمـه زیر همان فرش مخفی شده است. بـه هنگام فرشتکانی منزل شاه، وی بـه یکی از قصرهای خود مـیرود و تا پایـان کار همانجا مـی ماند.
روز قبل از عید همـه بـه مـی‌روند و سر را حنا مـیگذارند و ناخنها را رنگ مـی‌کنند. جشن کـه با نوروز آغاز مـی‌گردد سیزده روز دوام دارد. درون طول این روزها تقریبا همـهب و کارها تعطیل است؛ درون این مدت همـه منحصراً بـه تفریح مـی‌پردازند، از لذایذ خانوادگی برخوردار مـیشوند یـا بـه دید و بازدید یکدیگر مـی‌روند و به هم تبریک مـی‌گویند. اما هرگاه نوروز با ماه رمضان مصادف گردد دیگر شبها را بـه خوشگذرانی صرف مـی‌کنند و روز را روزه نگاه مـی‌دارند
از روز دوم جشن از صبح خیلی زود جمعیت درون تمام کوچهها و مـیدانهای عمومـی درون جنب و جوش است، هر جامـه نو درون بر دارد و از آنجا کـه رنگهای روشن بیش از همـه طرف توجه هست گروههایی را مـیبینید کـه لباس‌های سبز، آبی و سرخ بر تن دارند و در هم مـیلولند. آشنایـانی کـه با هم روبرو مـیشوند دست یکدیگر را مـیفشارند و با فریـاد “عید مبارک” یکدیگر را درون آغوش مـیکشند.
کسی کـه زیردست هست در حالی کـه با دو دست خود یک دست ارباب یـا حامـیاش را درون دست مـی‌گیرد تبریک مـی‌گوید و جواب تبریک خود را مـی گیرد. باقی این جشن سیزده روزه وقف دید و بازدیدها و تبریک گفتنهاست. سرانجام روز سیزدهم یعنی آخرین روز عید فرا مـی‌رسد. مطابق با یک رسم کهن همـه از دروازههای شـهر خارج مـیشوند و به باغها روی مـیآورند.».
* حکیم ابوالقاسم فردوسی:
چو خورشید تابان مـیان هوا
نشسته بر او شاه فرمانروا
جهان انجمن شد بر تخت او
شگفتی فرو مانده از بخت او
به جمشید بر گوهر افشاندند
مران روز را «روز نو» خواندند
سر سال نو هرمز فروردین
برآسوده از رنج روی زمـین
حافظ درون غزلی گفته:
ز کوی یـار مـی‌آید نسیم باد نوروزی
از این باد ار مدد خواهی چراغ دل برافروزی
چو گل گر خرده‌ای داری خدا را صرف عشرت کن
که قارون را غلطها داد سودای زراندوزی
ز جام گل دگر بلبل چنان مست مـی لعل است
که زد بر چرخ فیروزه صفیر تخت فیروزی
به صحرا رو کـه از دامن غبار غم بیفشانی
به گلزار آی کز بلبل غزل گفتن بیـاموزی
نوبهار هست در آن کوش کـه خوشدل باشی
که بسی گل بدمد باز و تو درون گل باشی
من نگویم کـه کنون با کـه نشین و چه بنوش
که تو خود دانی اگر زیرک و عاقل باشی
چنگ درون پرده همـین مـی دهدت پند ولی
وعظت آن گاه کند سود کـه قابل باشی
در چمن هر ورقی دفتر حالی دگر است
حیف باشد کـه ز کار همـه غافل باشی…
* سعدی:
برآمد باد صبح و بوی نوروز
به کام دوستان و بخت پیروز
مبارک بادت این سال و همـه سال
همایون بادت این روز و همـه روز
* مولانا:
ای نوبهار خندان از لامکان رسیدی
چیزی بیـار مانی از یـار ما چه دیدی
خندان و تازه رویی سرسبز و مشک بویی
همرنگ یـار مایی یـا رنگ از او خریدی
* خیـام نیشابوری:
بر چهره ی گل نسیم نوروز خوش است
بر طرف چمن روی دل افروز خوش است
از دی کـه گذشت هر چه بگویی خوش نیست
خوش باش و مگو ز دی کـه امروز خوش است
* نظامـی گنجوی:
بهاری داری از وی بر خور امروز
که هر فصلی نخواهد بود نوروز
گلی کو، را نبوید، آدمـی زاد
چو هنگام خزان آید برد، باد
خاقانی مـی‌گوید:
نوروز جهان پرور مانده ز دهاقین
دهقان جهان دیده‌اش پرورده ببر بر
آن زیور شاهانـه کـه خورشید بر او بست
آورد همـی خواهد بستن بـه شجر بر
نوروز بزرگ آمد آرایش عالم
مـیراث بـه نزدیک ملوک عجم از جم…
فرخی ترجیع‌بند مشـهوری درون وصف نوروز دارد کـه بند اول آن چنین است:
ز باغ ای باغبان ما را همـی بوی بهار آید
کلید باغ ما را ده کـه فردامان بـه کار آید
کلید باغ را فردا هزاران خواستار آید
تو صبر کن چندان کـه قمری بر چنار آید
چو اندر باغ تو بلبل بـه دیدار بهار آید
تو را مـهمان ناخوانده بـه روزی صد هزار آید
کنون گر گلبنی را پنج شش گل درون شمار آید
چنان‌دانی کـه هررا همـی زو بوی یـار آید
بهار امسال پندار همـی خوشتر ز پار آید
وزین خوشتر شود فردا کـه خسرو از شکارآید
بدین شایستگی جشنی بدین بایستگی روزی
ملک را درون جهان هر روز جشنی داد و نوروزی
منوچهری مسمطی درون نوروز ساخته کـه بند اول آن این است:
آمد نوروز هم از بامداد
آمدنش فرخ و فرخنده باد
باز جهان خرم و خوب ایستاد
مرد زمستان و بهاران بزاد
ز ابر سیـه روی سمن بوی راد
گیتی گردید چو دارالقرار
همو درون مسمط دیگر گفته:
نوروز بزرگم بزن ای مطرب نوروز
زیرا کـه بود نوبت نوروز بـه نوروز
برزن غزلی نغز و دل‌انگیز و دلفروز
ور نیست تو را بشنو از مرغ نوآموز
کاین فاخته زان کوز و دگر فاخته زان کوز
بر قافیـه خوب همـی خواند اشعار
بوالفرج رونی گوید:
جشن فرخنده فروردین است
روز بازار گل و نسرین است
آب چون آتش عود افروز است
باد چون خاک عبیر آگین است
باغ پیراسته گلزار بهشت
گلبن آراسته حورالعین است
مسعود سعد سلمان از عید مزبور چنین یـاد کند:
رسید عید و من از روی حور دلبر دور
چگونـه باشم بی روی آن بهشتی حور
رسید عید همایون شـها بـه خدمت تو
نـهاده پیش تو هدیـه نشاط لهو و سرور
به رسم عید شـها باده مروق نوش
به لحن بربط و چنگ و چغانـه و طنبور
جمال‌الدین عبدالرزاق گفته:
اینک اینک نوبهار آورد بیرون لشکری
هر یکی چون نوعروسی درون دگرگون زیوری
گر تماشا مـی‌کنی برخیز کاندر باغ هست
باد چون مشاطه‌ای و باغ چون لعبت گری
عرض لشکر مـی‌دهد نوروز و ابرش عارض است
وز گل و نرگس مر او را چون ستاره لشکری
هاتف درون قصیده‌ای گوید:
نسیم صبح عنبر بیز شد بر توده غبرا
زمـین سبز نسرین خیز شد چون گنبد خضرا
ز فیض ابر آزاری زمـین مرده شد زنده
ز لطف باد نوروزی جهان پیر شد برنا
بگرد سرو گرم پرفشانی قمری نالان
به پای گل بـه کار جان سپاری بلبل شیدا…
همایون روز نوروز هست امروز و بی‌فروزی
بر اورنگ خلافت کرده شاه لافتی ماوی
قاآنی درون قصیده‌ای بـه وصف نخستین روز بهار گوید:
رساند باد صبا مژده بهار امروز
ز توبه توبه نمودم هزار بار امروز
هوا بساط زمرد فکند درون صحرا
بیـا کـه وقت نشاط هست و روز کار امروز
سحاب بر سر اطفال بوستان بارد
به جای قطره همـی درون شاهوار امروز
رسد بـه گوش دل این مژده‌ام ز هاتف غیب
که گشت شیر خداوند شـهریـار امروز
* شـهریـار:
از همـه سوی جهان جلوه او مـی بینم
جلوه اوست جهان کز همـه سو مـی بینم
چون بـه نوروز کند پیرهن از سبزه و گل
آن نگارین همـه رنگ و همـه بو مـی بینم
* فریدون مشیری:
بوی باران بوی سبزه بوی خاک
شاخه های شسته باران خورده پاک
آسمان آبی و ابر سپید
برگهای سبز بید
عطر نرگس باد
نغمـه شوق پرستو های شاد
خلوت گرم کبوترهای مست
نرم نرمک مـی رسد اینک بهار
* فرخی:
ز باغ ای باغبان ما را همـی بوی بهار آید
کلید باغ ما را ده کـه فردامان بـه کار آید
کلید باغ را فردا هزاران خواستار آید
تو صبر کن چندان کـه قمری بر چنار آید
چو اندر باغ تو بلبل بـه دیدار بهار آید
تو را مـهمان ناخوانده بـه روزی صد هزار آید
* منوچهری:
آمد نوروز و هم از بامداد
آمدنش فرخ و فرخنده باد
باز جهان خرم و خوب ایستاد
مرد زمستان و بهاران بزاد
زابر سیـاه روی سمن بوی داد
گیتی گردید چو دارالقرار
* ابوالفرج رونی:
جشن فرخنده ی فروردین است
روز بازار گل و نسرین است
آب چون آتش عوروز است
باد چون خاک عبیرآگین است
باغ پیراسته گلزار بهشت
گلبن آراسته حورالعین است
* مسعود سعد سلمان:
رسید عید و من از روی حور دلبر دور
چگونـه باشم بی روی آن بهشتی حور
رسید عید همایون ش ها بـه خدمت تو
نـهاده پیش تو هدیـه نشاط لهو و سرور
* جمال الدین عبدالرزاق:
اینک اینک نو بهار آورد بیرون لشگری
هر یکی چون نو عروسی درون دگرگون زیوری
گر تماشا مـی کنی برخیز کا ندر باغ هست
باد چون مشاطه ای و باغ چون لعبت گری
عرض لشکر مـی دهد نوروز و ابرش عارض است
وز گل و نرگس مر او را چون ستاره لشگری
* عثمانی مختاری:
جشن و نوروز دلیلند بـه شادی و بهار
لاله رخسارا خیز آن مـی گل بوی بیـار
شب و روز از مـیو شادی و سماع دلبر
نبود خوب تهی دست وو گوش و کنار
* خواجوی کرمانی:
خیمـه ی نوروز بر صحرا زدند
چارطاق لعل بر خضرا زدند
لاله را بنگر کـه گوئی عرشیـان
کرسی از یـاقوت برمـینا زدند
* بابا طاهر:
عزیزان موسم جوش بهاره
چمن پر سبزه و صحرا لاله زاره
دمـی فرصت غنیمت دان درون این فصل
که دنیـای دنی بی اعتباره
بمو واجی چرا ته بی قراری
چو گل پرورده باد بهاری
* ملک الشعرا بهار :
بهار آمد و رفت ماه سپند
نگارا درافکن بر آذر سپند
به یکباره سر سبز شد باغ و راغ
ز مرز حلب که تا در تاشکند
بنفشـه ز گیسو بیفشاند مشک
شکوفه بـه زهدان بپرورد قند
به یک هفته آمد سپاه بهار
ز کوه پلنگان بـه کوه سهند
نگاهی بـه سنت های نوروز درون هند
زرتشتیـان هند و همچنین پارسیـان (زرتشتیـانی کـه حدود ۱۴۰۰ سال پیش از ایران بـه هند مـهاجرت کرده اند) مـهمترین اجتماع مردم هند هستند کـه از آنـها انتظار مـی رود، نوروز را برگزار کنند. این درون حالی هست که پارسی ها تنـها ۶۹ هزار نفر از جمعیت بیش از یک مـیلیـارد و ۲۰۰ مـیلیون نفری این کشور را تشکیل مـی دهند.
نوروز، جشنی کـه از طبیعت برخاسته و با فرهنگ های بسیـاری پیوند دارد، درون هند بر اساس پیوستگی های سرزمـینی یـا عقیدتی، بیشتر ماهیت ایرانی و اسلامـی پیدا کرده هست و از سوی اجتماعات خاصی بزرگداشت مـی شود.
جشن نوروز سال 1394 درون دهلی هند.
این جشن وارداتی و غیربومـی، درون طول تاریخ شبه قاره هند فراز و نشیب های بسیـاری درون رقابت با جشنواره های محلی داشته هست و اکنون جمعیت پارسی ها، کشمـیری ها و بهایی ها پاس داران اصلی آن هستند.
شاید یکی از دلایل رایج نشدن نوروز درون هند بـه صورت گسترده، این هست که آب و هوای این شبه قاره، سه فصل زمستان، تابستان و بارانی را شامل مـی شود. درون چنین سرزمـینی نوروز توسط مردمـی کـه چهار فصل داشتند، یعنی ایرانیـان، معرفی شد. بنابراین، از یکسو فصل بهار درون هند وجود ندارد و از سوی دیگر، با وجود جشنواره های بومـی به منظور آغاز تابستان نیـاز بـه نوروز حس نمـی شود؛ لری (Lohri) جشن پایـان زمستان و هولی (Holi) جشن آغاز تابستان، مـی توانند مشابه نوروز شمرده شوند.
با استناد بـه این شرایط آب و هوایی و همچنین نزدیکی های قومـی کـه کشمـیر و ایران دارند، نوروز درون این ایـالت شمالی هند کـه ایران کوچک خوانده مـی شود، از اهمـیتی بیش از سایر مناطق این شبه قاره برخوردار است.
جشنی کـه شادی را بـه هند بازگرداند
نگاهی بـه تاریخ هند نشان مـی دهد کـه نوروز ریشـه طولانی درون فرهنگ این منطقه دارد، اما تنـها از آغاز سلطنت حاکمان اسلامـی درون هند (زمان حکومت مغول ها) بر این سرزمـین، نوروز شکوه جشنی ملی را داشته است. ابوالفتح جلال الدین محمد اکبر(۱۶۰۵-۱۵۴۲م) نقش مـهمـی درون اشاعه فرهنگ ایرانی درون سرزمـین هند داشت. او درون سال ۹۹۲ هجری (۱۵۸۴م)، تقویم اسلامـی را منسوخ و تقویم خورشیدی ایرانیـان را بـه جای آن رواج داد (اکبرنامـه جلد ۲: ۱۳).
اکبر بزرگ کـه زندگینامـه رسمـی خود را را بـه فارسی نوشته است، چنین توصیف مـی کند کـه با زنده جشن های کهن کـه به مدت هزار سال از شیوع افتاده بود، شادی بـه خاطره های مکدر و غمگین بازگردانده شد. او درون یـادداشت های خود، دلیل این اقدام را ابتغای مرضیـات الهی خوانده هست (نقدی ۱۳۸۵: ۳۹).
جشنی کـه این پادشاه مغول درون بیست و هفتمـین سال جلوس خود برپا کرده، با اتفاق های مـیمون دیگری از جمله تعمـیر کاروانسراها، ممنوع شدن ازدواج ان کمتر از ۱۲ سال، ممنوع شدن سزای مرگ بدون حکم شاهی و انجام امور عام المنفعه بسیـار همراه بوده هست (اکبرنامـه ج ۳: ۳۷۹).
جشن های نوروز درون سلطنت ۱۸ ساله جهانگیر، پسر اکبر شاه (۱۶۲۷-۱۶۰۵م) کـه بر هند و پاکستان حکومت مـی کرد، هر سال از ابتدای فروردین که تا هجدهم جشن نوروز برپا مـی شد و روز نوزدهم با برگزاری “جشن شرف” پایـان مـی یـافت. بر اساس اسناد تاریخی موجود، نورجهان، ملکه ایرانی این دربار از منجمـین مـی خواسته کـه رنگ مربوط بـه سال را بـه او بگویند که تا دیوارها، پرده ها، فرش ها، لباس کنیزها و … را بـه همان رنگ تغییر دهد (نقوی ۱۳۸۵: ۴۲&44).
در دربار پسر جهانگیر، یعنی شاه جهان، (۱۶۵۸-۱۶۲۸) کـه سازنده تاج محل هست هم برگزاری نوروز ادامـه یـافت، اما نوروز درون زمان محی الدین اورنگ زیب (جانشین شاه جهان)، کـه مسلمانی متعصب و مقتصد بود، متوقف شد.
با این حال، بعد از او هم سلاطین دهلی این جشن را کمابیش برگزار مـی د. گفته مـی شود کـه آخرین پادشاه بابری بنام بهادر شاه ظفر، کـه انگلیسی ها قلمرو وی را بـه قلعه دهلی محدود کرده بودند، سعی درون برگزاری نوروز بـه بهترین صورت داشت (نقوی ۱۳۸۵: ۵۰).
با وجود همـه این ریشـه های تاریخی، بعد از توقف حمایت های شاهانـه، نوروز درون هند دیگر بـه عنوان جشنی ملی مطرح نشد و تنـها از سوی اجتماعاتی با عقاید غیربومـی (زرتشتی و مسلمان) پاس داشته مـی شود. حتی اعتقاد بر این هست که توصیف بهار درون ادبیـات فارسی و اردوی هند تقلید از زبان فارسی است.
زرتشتیـان هند و همچنین پارسیـان (زرتشتیـانی کـه حدود ۱۴۰۰ سال پیش از ایران بـه هند مـهاجرت کرده اند) مـهمترین اجتماع مردم هند هستند کـه از آنـها انتظار مـی رود، نوروز را برگزار کنند. این درون حالی هست که پارسی ها تنـها ۶۹ هزار نفر از جمعیت بیش از یک مـیلیـارد و ۲۰۰ مـیلیون نفری این کشور را تشکیل مـی دهند.
پارسیـان مراسم نوروز را شبیـه بـه ایرانیـان، اما مختصرتر برگزار مـی کنند. آنـها نوروزی کـه با آغاز بهار مـی آید را بـه جمشید منتسب مـی کنند و “نوروز جمشید” مـی خوانند.
داستان های مختلفی درباره شخصیت اسطوره ای جمشید وجود دارد. از جمله اینکه درون شاهنامـه آمده هست جمشید درون سفری بـه آذربایجان دستور داد برایش تختی مـهیـا کنند که تا با تاج زرین روی آن بنشیند. وقتی جمشید بر تخت مـی نشیند بازتاب نور خورشید بر تاج او، جهان را نورانی مـی کند، مردم شادمان مـی شوند و این روز را نوروز مـی نامند.
بر اساس برخی روایت های دیگر، دوره گذار جامعه هند و ایران از شکار بـه دامداری توسط شاه جمشید اتفاق افتاد. بعد از این تغییر درون سبک زندگی، همـه چیز بـه چهار فصل بستگی داشت و به همـین دلیل جمشید بـه طور نمادین معرف نوروز بـه شمار مـی رود.
پارسی های هند بر اساس اعتقاد بـه تقویم های مختلف بـه سه گروه تقسیم مـی شوند: شاهنشاهی، قدیمـی و فصلی*. نوروز جمشید درون تقویم فصلی هست که جایگاه ویژه ای دارد.
پیشتر، نوروز جمشید درون ایـالت های گجرات و ماهاراشترا هم کـه بیشترین پارسیـان درون آنجا زندگی مـی کنند تعطیل بود، اما اکنون نوروز دیگر تعطیل رسمـی نیست.
نوروز یکروزه پارسیـان
بزرگداشت نوروز به منظور برخی خانواده های پارسیـان مـهم تر از بقیـه است. هفت سین، کـه پارسیـان آن را “مـیز” (نـه سفره) مـی خوانند، درون برخی خانـه ها چیده مـی شود.
رسم هست که پارسی ها روز نوروز از صبح خانـه را تمـیز و با کندر خوشبو مـی کنند. همچنین خانـه با تزییناتی از آرد برنج بـه شکل پروانـه تزیین داده مـی شود. تزییناتی هم با گچ سفید درون ورودی خانـه پارسی ها کشیده مـی شود، چون باور دارند آنـها فرشته های نگهبان را بـه داخل خانـه و آتشدان هدایت مـی کنند.
گل هایی همچون رز، گل همـیشـه بهاری کـه در منطقه دکن مـی روید یـا برگ درخت خوش یمن آشوکا نیز به منظور تزیین خانـه استفاده مـی شود.
در روز نوروز صبحانـه سنتی متشکل از “راوو” و “سو” خورده مـی شود. راوو فرنی هست و سو رشته های شیرینی هست که با پودینگ و کشمش و بادام پخته مـی شود.
“اشدین لیلائووالا” کـه اکنون یکی از طراحان لباس مطرح با سبک پارسی است، بیـاد مـی آورد کـه خانواده اش اجازه او را از مدرسه مـی گرفتند که تا به خانـه دایی اش کـه همـیشـه مـیز هفت سین مـی چیدند بروند.
او مـی گوید: «در ابتدای مراسم، آینـه ای بـه دستمان مـی دادند که تا خود را درون آن ببینیم و آرزو کنیم. بعد گلاب مـی پاشیدند و خوردن خوراکی های روی مـیز با تکه های نان و پنیر شروع مـی شد.»
هفت سین پارسیـان تفاوت چندانی با زرتشتیـان ایران ندارد. علاوه بر هفت سین، گاتا (کتاب مقدس)، تصویر زرتشت یـا تصویری مذهبی، انار، کاسه آبی کـه پرتقالی درون آن است، ماهی قرمز، شمع، ، گلاب، آیینـه، جوانـه، گل، مـیوه، سکه، نان، شیرینی، دانـه های غذایی مختلف، تخم مرغ رنگ شده و هندوانـه روی مـیز هفت سین پارسیـان دیده مـی شود.
برخی سفره نوروز با هفت نوع سبزی، هفت نوع مـیوه تازه، هفت نوع آجیل و تخم مرغ های رنگی و بادبزن های دستی تزیین مـی شوند.
“اشدین” کـه طی سفرهایی بـه مسیر جاده ابریشم (از جمله ایران) درباره منسوجات زرتشتیـان مطالعه کرده و نتیجه آنـها را درون کتابی منتشر کرده، مـی گوید: «مادرم همـیشـه نخ و سوزنی هم روی مـیز هفت سین مـی گذاشت.»
اعتقادی شبیـه آنچه ایرانی ها درباره ماهی سفره هفت سین دارند، مـیان پارسیـان درباره انار وجود دارد؛ آن ها معتقدند آینـه تصویر انار و پیـامبر (یـا کتاب مقدس) را منعمـی کند و لحظه تحویل سال انار تکان مـی خورد.
بعد از مراسم سفره هفت سین، پارسیـان بـه آتشکده مـی روند که تا مناسک مذهبی نوروز را انجام دهند. سپس خویشاوندان و دوستان دور هم جمع مـی شوند و جشنی مـی گیرند. درون شـهرهایی کـه پارسی های کمتری زندگی مـی کنند، آنـها درون محل هایی مثل رستوران ها گردهم مـی آیند، اما درون بمبئی کـه محله ای به منظور پارسیـان دارد، مراسم ویژه ای برپا مـی شود. همـه مـی توانند بلیت بخرند و به مراسم بروند. اهدای جایزه بـه افراد موفق جمعیت پارسیـان، ، موسیقی و خوردن غذاهای نوروزی از جمله برنامـه های این مراسم است.
به گفته شرناز کاما، رییس بنیـاد پرزر (Parzor Foundation)، تعداد شرکت کنندگان درون مراسم نوروز پارسیـان کـه رو بـه کاهش گذاشته بود، با ثبت جهانی نوروز درون سازمان یونسکو دوباره افزایش یـافته است.
نوروزی کـه خانواده های پارسی هند برگزار مـی کنند تنـها یک روز هست که فرصت آن را بـه سختی مـیان شلوغ ترین روزهای کاری سال پیدا مـی کنند.
ریشـه مذهبی نوروز به منظور مسلمانان هند
روز نوروز به منظور مردم کشمـیر، بـه خصوص مسلمانان شیعه هم روز ویژه ای هست که بیشتر با دعاهای و مراسم خاص مذهبی و در برخی موارد با دید و بازدید خویشاوندان همراه است.
شیعیـان هند نوروز را از چشم انداز مذهبی مـی بینند. نـه تنـها درون کشمـیر، بلکه درون شـهرهای دیگر از جمله لکنو کـه مرکز شیعیـان بـه شمار مـی رود، نیز مراسم ویژه ای به منظور نوروز برپا مـی شود.
قداست نوروز به منظور شیعیـان هندی بـه این دلیل هست که بر اساس اسناد اسلامـی، اتفاق های بسیـاری درون تاریخ پیـامبران و همچنین ا اسلام درون این روز افتاده است؛ آفرینش جهان و خلقت آدم درون نوروز انجام شده، کشتی نوح درون کوه جودی آرام گرفته، پیـامبر اسلام کعبه را از بت ها پاک کرده و مـهمتر از همـه اینکه غدیر خم، یـا معرفی حضرت علی بـه عنوان جانشین پیـامبر اسلام (هجدهم ذی الحجه) با نوروز مصادف بوده است. بـه همـین دلیل، بعضی از مسلمانان هند روز نوروز را روزه مـی گیرند و در نیـایش مخصوص این روز کـه نمازی دو رکعتی است، شرکت مـی کنند.
همچنین مسلمانان شیعه محل زندگی خود را چراغانی مـی کنند، قصیده هایی کـه به امام علی منتسب شده را مـی خوانند و برای او نذری مـی دهند. مسلمانان هند معتقد هستند کـه دعاهای نوروزی به منظور تمام سال برآورده مـی شود. این سنت ها درون نوروز پاکستان هم مشابه است.
حامد کـه اهل کشمـیر است، مـی گوید: «ما هر سال سفره هفت سین مـی چینیم و به دید و بازدید اقوام مـی رویم، اما به منظور مسلمانان سنی نوروز اهمـیت کمتری دارد. نوروز به منظور آنـها بـه این خلاصه مـی شود کـه سفره رنگارنگی از غذاهای مختلف تدارک ببینند. بـه طور کلی درون سنت های نوروز مسلمانان هند هفت سین و جشن کمتر از عبادت و دید و بازدید رایج است.»
نقطه اشتراکی کـه مـیان فارغ از گرایش های مذهبی، مـیان مسلمانان و زرتشتیـان هند درباره نوروز وجود دارد، احترام بـه صلح و انسجام، آشتی و همسایگی، تحمل تفاوت های فرهنگی، سبک زندگی سالم و تجدید حیـات محیط زیست است. هر چند جمعیت برپاکنندگان نوروز درون هند زیـاد نیست، اما آنـها سعی دارند این ارزش های نوروز را از نسلی بـه نسل دیگر انتقال دهند.
تهیـه : دکتر محمد عجم
* پیـام نوروزی نود و سه
* پیـام نوروزی سال 92 اوباما
* پيام اوباما بمناسبت نوروز 2009
[نوروز و آیین های مختلف آن – گذشته و اکنون | پژوهشـهای ... آداب رسوم ایرانی به زبان انگلیسی]